Het historische Caffè Nuovo sluit in de loop van het jaar. In de maand oktober arriveert de Franse schrijver Emile Zola in de hoofdstad. En in december worden Cesare Pascarella’s vijftig sonnetten ‘De ontdekking van Amerika’ gepubliceerd. In Rome 1894 wat gebeurde er in de hoofdstad hieronder meer over de dagen van dit jaar.
10 januari
Het Grand Hotel wordt ingewijd. De architect was Francesco Podesti (1800-1895).
7 maart
Een bom ontploft bij Montecitorio en twee mensen komen om.
8 april
Debuut en groot succes van de zangeres Lina Cavalieri (1875-1944) tijdens het Concerto delle Varieté. Cavallieri was afkomstig uit de volkswijk Trastevere.
14 juni
Eerste minister Crispi treedt af maar wordt direct herkozen.
21 september
Het Vatikaan zet de roman Lourde van Emile Zola op de Index. Het is de erste roman van een triologie. De tweede is Rome.
31 oktober
De Franse schrijver Émile Zola (1840-1902) arriveert in Rome.
8 november
Het laatste nummer van Cracas verschijnt op 22 juli.
Aantekeningen bij Rome 1894 wat gebeurde er in de hoofdstad
Gabriele D’Annunzio deed een exemplaar van zijn roman Il piacere cadeau aan Lina Cavalier. Hij schreef als dedica deze woorden: ‘A Lina Cavalieri, alla massima testimonianza di Venere in terra, questo libro ove si esalta il suo potere.’ Ofwel: ‘Voor Lina Cavalieri, de grootste getuige van Venus op aarde. Dit boek is een lofzang op haar kracht.
De negentiende-eeuwse Romeinse dichter Giuseppe Gioachino Belli schreef in het dialect van zijn stad ruim 2200 sonnetten. Uit die omvangrijke productie koos en vertaalde Arthur Hartkamp er 250. In het sonnet hieronder het grappige verhaal van twee ‘spelende’ katten op een dak. Hun spel wordt onderbroken door een lafhartige kroegloper en leidt tot de dood van een van de twee onschuldige schepsels. Na Hartkamps verdienstelijke vertaling volgt de tekst in het Romeinse dialect uit die tijd. Ten slotte een enkele aantekening bij het kattengedicht van Giuseppe Belli.
DE DOOD IS ZEKER, HET TIJDSTIP ONZEKER
Twee poezen zaten op de nok van ’t dak,
vlakbij mijn raam, te mauwen. Pais en vree.
Ze speelden rustig en op hun gemak
dat spelletje dat heet ‘maak drie van twee’,
toen plotseling die lummel uit ’t café
naast de Madonna della Pietà
iets naar ze toe gooide dat huppetee!
de rust van ’t ogenblik geheel verbrak.
Die arme beesten! Bezigheid verstoord.
Maar honderd keren erger nog is dat
ze beide naar beneden zijn gestort.
En na de doffe klap die werd gehoord,
koos één van hen meteen het hazenpad;
de ander stierf, zonder één stichtelijkNoot van de vertaler: letterlijk 'zonder Jezus te zeggen'. woord.’
MORTE SCERTA, ORA INCERTA
Staveno un par de gatti a ggnavolà
In pizzo ar tettarello accant’a mmé,
Ggiucanno in zanta pace e ccarità
A cquer giuchetto che de dua fa ttre:
Quanto quer regazzaccio der caffè
Accosto a la Madon de la Pietà
J’ha ttirato de posta un nonzocché
Che l’ha ffatti un e ll’antro spirità.
Povere bbestie, j’è arimasta cqui!
Ma cquer ch’è ppeggio scento vorte e ppiú,
Sò rrotolati tutt’e ddua de llí.
Doppo lo schioppo c’hanno dato ggiú,
Uno s’è mmesso subbito a ffuggí,
E ll’antro è mmorto senza dí Ggesú.
Aantekeningen bij een Kattengedicht van Giuseppe Belli
De afgebeelde voorgevel van de kerk Santi Bartolomeo e Alessandro dei Bergamaschi was eerst die van de in vers 6 genoemde kerk Santa Maria della Pietà, die in 1725 haar naam verloor. De kerk is vlak om de hoek bij de Piazza Colonna.
Giuseppe Belli, Een monument voor het gewone volk: Sonnetten uit het negentiende-eeuwse Rome. Vertaald en toegelicht door Arthur Hartkamp. Amsterdam: Atheneum—Polak & Van Gennep, 2020, p. 48.
De bloemlezer en vertaler Arthur Hartkamp verschaft in zijn heldere inleiding waardevolle informatie over de dichter Belli en diens werk en tijd. Zie over Hartkamp deze wikipediapagina.
De Italiaanse tekst nam ik over uit: Giuseppe Gioachino Belli, Tutti i sonetti romaneschi. A cura di Marcello Teodonio. Rome: Newton e Compton editori, 2005. Vier delen. Het hier afgedrukte sonnet n° 255 in deel I, p. 277.
Ga naar het overzicht van Italiaanse kattengedichten op dit weblog.
Harry L. Prenen (1915-1992) publiceerde in het tijdschrift De Tweede Ronde (1984, n. 2) zijn vertaling van drie sonetten van Belli. Zie hier op de DBNL website.
Carel Vosmaer (1826-1888) maakte honderden tekeningen. In januari 1868 tekende hij “Twee katten in de tuin van de Willemstraat 46”.
Carel Vosmaer: Katten, tekening uit januari 1868.
Dit is het punt: Gianni Rodari redde schilder Sironi van de kogel kort na de bevrijding van Italië op 25 april 1945 van het nazifascisme. Een moreel dilemma waarvan de schepper van wereldwijd geliefde poëzie voor Lees verder “Rodari redde schilder Sironi van de kogel”
De Italiaanse historicus Emilio Gentile besluit zijn boek Chi è fascista (Wie fascist is) met een Epiloog, die als titel heeft: ‘Wat is het fascisme: Een historische kaart’. Hij geeft daarin een samenvatting van dit aan tijd en plaats gebonden historisch verschijnsel. In kort bestek somt hij de structurele kenmerken van het Italiaanse fascisme op. Hij onderscheidt daarbij drie Lees verder “Fascisme volgens Emilio Gentile Een synthese”
