Tijdens de heerschappij van keizer Augustus organiseerde men de stad in veertien regiones, districten die weer onderverdeeld waren in vici, wijken. In modern Italiaans spreken we van ‘rioni’. De beste vertaling lijkt de Nederlandse term ‘wijken’. Zie hier de tweeëntwintig Historische Wijken van Rome.
De 14 oudste ‘rioni’ of districten liggen natuurlijk pal in wat nu het centrum van de stad is en ooit het antieke Rome was. De nummering in Romeinse cijfers bleef door de eeuwen heen onveranderd. In de middeleeuwen en tijdens de kerkelijke staat bleef de oorspronkelijke opzet en inrichting van de rioni vrijwel gelijk.
In 1870 werd Rome deel van het koninkrijk Italië en in 1871 de hoofdstad van het land. Voor de stad begon een periode van ingrijpende stedebouwkundige veranderingen. De Rione I Monti werd in 1874 opgesplitst en zo ontstond Rione XV Esquilino. In 1921 kwamen er nog 7 rioni bij. Zie hier. Bij nummer XXII hield het op. Voor de latere stadsuitbreidingen buiten de Muren werd de term ‘quartiere’ gebruikt. In Google Maps vindt men alle rioni gemarkeerd. Tik in ‘Rione’ plus de naam en het kaartje staat op uw scherm.
Alle XXII rioni hebben hun logo. En verder is het aardig om te melden dat de straatnamen in het centrum van Rome gebeiteld zijn in een marmeren naamplaat. In het midden de straatnaam en rechtsboven de letter R. en het nummer van de rione. Wellicht ten overvloede: het gaat om de naamplaten bevestigd op de gebouwen.
De huidige 22 Rioni (binnen de Muren)
I Monti
II Trevi
III Colonna
IV Marsveld (Campomarzio)
V Ponte
VI Parione
VII Regola
VIII Sant’Eustachio
IX Pigna
X Campitelli
XI Sant’ Angelo
XII Ripa
XIII Trastevere
XIV Borgo
XV Esquilino
XVI Ludovisi
XVII Sallustiano
XVIII Castro Pretorio
XIX Celio
XX Testaccio
XXI Saba
XXII Prati
Terminologie
- Rione. De term rione, bij de meervoudsvorming vervangt men de ‘e’ met een ‘i’, verwijst voornamelijk naar de historisch gegroeide stadsindeling van Rome. De historische begrenzing zijn de Aureliaanse Muren. In totaal zijn er 22 Rioni. Aan het nummer gaat de letter R. vooraf.
- Quartiere. Letterlijk ‘kwartier’, maar bijna altijd vertaald met wijk’. De moderne stadsuitbreidingen buiten de Muren noemt men quartieri, wijken. In het hedendaagse Italiaans worden beide termen nogal eens als synoniemen gebruikt. In totaal zijn er 35 Quartieri. Aan het nummer gaat de letter Q. vooraf.
Aantekeningen bij Historische Wijken van Rome
- Zie voor de organisatie van de stad in regiones deze wikipediapagina.
- Er bestaan diverse monografiën over de Romeinse historische wijken. De meeste teksten zijn geschreven vanuit een cultuur-historisch perspectief. De rione is ook een belangrijk thema in de historische stedebouwkunde.
- Belangrijk is de reeks ‘Guide rionali di Roma’. Zij verscheen in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw en omvat iets meer dan vijftig deeltjes. Gedetailleerde besprekingen van straten en gebouwen en veel z/w afbeeldingen.
- Zie hier voor een algemene wikipedia pagina over de rioni in Rome.
- Een handig overzicht van de wijken is het boek: I quartieri di Roma. Roma: Newton Compton editori, 2006. Er zijn zeven auteurs die elk één of meer wijken volgens een vast stramien beschrijven: een historisch overzicht en daarna enkele wandelingen door de wijk. Er worden 32 wijken beschreven. Inmiddels zijn er in Ostia nog drie wijken bijgekomen.
- Voor een wikipedia pagina zie hier. Daar ook een Engelse versie.
- Behalve het stedebouwkundige perspectief kent de stad ook een indeling op bestuurskundig niveau en als derde de sector van de toponymie.
