Franco Fortini (1917-1994) schreef gedichten, essays en was behalve literatuurcriticus ook een begaafde vertaler. Als schrijversnaam gebruikte hij de achternaam van zijn katholieke moeder. Zijn Livornese vader Dino Lattes was van Joodse afkomst. De familie was overigens Lees verder “Gedicht van Franco Fortini Van je verlegen kat…”
Ignazio Buttitta De poes Een ding dat beweegt
Het gedicht in dit artikel bestaat in drie talen: het Siciliaans waarin Ignazio Buttitta (1899-1997) het schreef, het Italiaans waarin Salvatore Quasimodo het gedicht vertaalde en ten slotte mijn Nederlandse versie. Ik ken geen Siciliaans en ik weet natuurlijk ook wel dat het geen pas heeft via een andere taal te vertalen. Maar aangezien Quasimodo, de winnaar van de nobelprijs voor de literatuur in 1959, de Italiaanse vertaling maakte, heb ik mij verstout voor mijn vertaling zijn versie te gebruiken. Hier is van Ignazio Buttitta De poes.
De poes
Ook zij is heengegaan
ook de poes,
mijn huis is leger nu.
Wat het was ? Het was een poes
een staart in een krul
dikzwarte snorren, kortharig,
en twee heldere ogen
een klagend miauw-miauw
een schurker langs de benen.
Het was een poes:
een ding dat beweegt
een snuit in de lucht
op vier hoge pootjes
met een zacht plat buikje.
Het was een poes
maar zij alleen doorbrak
het donker der kamerhoeken
de schaduwen op de vloer,
de kilte en magie der dingen
die niet spreken en levend zijn.
En in mijn huis is levend
het spinrag aan de zoldering
of een inktvlek op de vensterbank;
levend als vannacht mijn ogen
zijn gevuld met tranen
als een hart verdronken
in een donkere put
zonder touw aan de emmer
en zonder een stukje hemel als hoop.
Met haar speelden eens mijn kinderen
met snippertjes papier
en de kleinste wiegde ze in slaap:
de open haard vlamde op
warmte kleurde de gezichten
en moeder, kinderen en vuur
waren een gloed van liefde.
Nu is mijn huis
een oven zonder brood
en ik een vreemdeling
rond dolend in zijn eentje.
Het gedicht in het Siciliaans met de vertaling van Salvatore Quasimodo kunt u hier in een pdf bekijken.
Aantekeningen bij Ignazio Buttitta De poes
Ignazio Buttitta, La peddi nova, Feltrinelli, Milano, 1963. Het Siciliaanse ‘peddi’ betekent huid. De bundel bevat een voorwoord van Carlo Levi. Het origineel staat op de pagina’s 184-187. Er bestaat een Fondazione Ignazio Buttitta: klik hier. Zie hier een wikipadia pagina, daar ook een Engelse versie.- De dichter Ignazio Buttitta schreef niet alleen poëzie, maar ook een toneelstuk over legende Cola Pesce. Het is een belangrijk thema in de roman Cirkel in het gras van Oek de Jong uit 1985.
- Dit gedicht verschijnt in de miniserie Italiaanse poëzie over poezen en katten.
- In het gedicht Dubbelstuk van K. Schippers vind ik de versregels 7-8: De kat golft/langs je benen. Zie het literaire tijdschrift Ons Erfdeel, Jrg. 54, 2011, n° 4, p. 70.
Mens van mijn tijd Een gedicht van Salvatore Quasimodo
Salvatore Quasimodo publiceerde het gedicht Mens van mijn tijd in 1947. Het verscheen in de bundel Giorno dopo giorno. De dichter schreef de compositie tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Er woedt sinds 24 februari weer een nieuwe oorlog in Europa. Quasimodo’s oproep in de verzen 14 en 15:
Och zonen, vergeet de wolken bloed,
die zijn opgestegen van de aarde, vergeet de vaderen […]:
die zijn opgestegen van de aarde, vergeet de vaderen […]:
vonden geen weerklank.
Het gedicht bestaat uit 17 vrij lange verzen. De Nederlandse vertaling is van Catharina Ypes.
Mens van mijn tijd
Je bent nog dezelfde van de steen en de slinger,
mens van mijn tijd. Jij was in het vliegtuig,
met zijn kwaadaardige vleugels, meridianen van de dood,
– ik heb je gezien – in de gevechtswagen, bij de galgen,
bij de pijnigingen op het rad. Ik heb je gezien: jij was het,
met je wetenschap, nauwkeurig op verdelging gericht,
zonder liefde, zonder Christus. Jij hebt wéér gedood,
zoals steeds, zoals de vaderen hebben gedood, zoals de dieren
hebben gedood, die je voor de eerste maal zagen.
En dit bloed verspreidt zijn reuk als op de dag,
toen de broeder sprak tot de andere broeder:
‘Laat ons naar het veld gaan’. En die koude, koppige echo
is doorgedrongen tot jou, in jouw levensdag.
Och zonen, vergeet de wolken bloed,
die zijn opgestegen van de aarde, vergeet de vaderen:
hun graven verzinken in de as,
de zwarte vogels en de wind bedekken hun hart.
mens van mijn tijd. Jij was in het vliegtuig,
met zijn kwaadaardige vleugels, meridianen van de dood,
– ik heb je gezien – in de gevechtswagen, bij de galgen,
bij de pijnigingen op het rad. Ik heb je gezien: jij was het,
met je wetenschap, nauwkeurig op verdelging gericht,
zonder liefde, zonder Christus. Jij hebt wéér gedood,
zoals steeds, zoals de vaderen hebben gedood, zoals de dieren
hebben gedood, die je voor de eerste maal zagen.
En dit bloed verspreidt zijn reuk als op de dag,
toen de broeder sprak tot de andere broeder:
‘Laat ons naar het veld gaan’. En die koude, koppige echo
is doorgedrongen tot jou, in jouw levensdag.
Och zonen, vergeet de wolken bloed,
die zijn opgestegen van de aarde, vergeet de vaderen:
hun graven verzinken in de as,
de zwarte vogels en de wind bedekken hun hart.
Bibliografie bij Mens van mijn tijd
- Voor het origineel zie de zeer vaak herdrukte bundel: Salvatore Quasimodo, Giorno dopo giorno. Milano: Mondadori, 19595, p. 60.
- De vertaling van Catharina Ypes staat in haar bloemlezing Olijven en zilveren populieren. Den Haag: Boucher, 1960, p. 87.
- Zie hier voor een korte informatieve pagina over Salvatore Quasimodo.
Pier Paolo Pasolini Tentoonstellingen in 2022
Voor 2022 staan er in Italië nog al wat Pier Paolo Pasolini Tentoonstellingen op het programma. De reden daarvoor is de honderdjarige geboortedag van de schrijver. Hij werd immers geboren op 5 maart 1922 in Bologna. In Rome arriveerde Pasolini in 1950. Zijn enorme creatieve productiveit kwam in de hoofdstad tot ontwikkeling. Vandaar dat het zwaartepunt op Rome ligt. Het overzicht geeft de tentoonstellingen per plaats. Daarbinnen natuurlijk eerst de titel, vervolgens op datum van opening. Ik werk de gegevens regelmatig bij.
Bologna
- “Pier Paolo Pasolini. Folgorazioni figurative”. Data: 1 maart 2022 – 16 oktober 2022. In de Cineteca di Bologna. Er zijn bijna 500 foto’s van onder andere Dino Pedriali (1950-2021) te bewonderen. Zie hier de website.
Passariano (Udine)
- “Pier Paolo Pasolini. Sotto gli occhi del mondo”. Data: 27 mei – 2 oktober 2022. In: Museo Villa Manin, Piazzale Manin 10, Passariano. Zie hier de website.
Rome
- “Pier Paolo Pasolini. Sul set di Medea”. Data: 5 maart – 2 november 2022. In het Museo dell’Arte Classica. Zie hier de website. En een PDF van het programma.”
- “Cuore cosciente. Pier Paolo Pasolini raccontato nel fumetti. Data: 26 augustus – 2 oktober. In: Palazzo Merulana.
- “Pasolini Pittore”. Data: 14 oktober 2022 – 16 april 2023. In de Galleria d’Arte Moderna in via Francesco Crispi 24. Zie hier de website.
- “Pier Paolo Pasolini. Tutto è santo”. Deze tentoonstelling heeft drie locaties, elk met een eigen thema:
- Data: 17 oktober 2022 – 20 januari 2023. Locatie: Palazzo delle Esposizioni. Zie hier de website. De tentoonstelling staat nog niet op de site.
- Data: 28 oktober 2022 – 13 februari 2023. Locatie: Galleria Nazionale di Arte Antica – Palazzo Barberini. Zie hier de website. De tentoonstelling staat nog niet op de site.
- Data: 16 november 2022 – 12 maart 2023. Locatie: MAXXI. Zie hier de website. De tentoonstelling staat nog niet op de site.
Bezoek Pasolini-plaatsen in Rome
Over de plaatsen in Rome die direct in verband staan met de dichter verscheen een uitstekende gids. In dit artikel een uitgebreide bespreking.
Aantekeningen bij Pier Paolo Pasolini Tentoonstellingen
- Het nationale dagblad Corriere della Sera geeft in 21 delen het werk van Pasolini opnieuw uit. Wekelijks verschijnt er een deel. Men kan het samen met de krant aanschaffen voor 8,90 euro. De krant kost natuurlijk ook geld! Zie hier voor de website van de krant waarin Pasolini zijn stukken altijd kwijt kon.