Auteur: Gerrit Van Oord

Geplaatst op

Sibilla Aleramo Een gedicht in een Nederlandse vertaling

Er werd van de Italiaanse schrijfster Sibilla Aleramo vrij weinig in het Nederlands vertaald.  Hieronder volgt van Sibilla Aleramo Een gedicht in de versie van Frans van Dooren. Maar eerst een paar woorden over de schrijfster. Zij werd op 14 augustus 1876 geboren als Rina Felicina Faccio in Alexandria (Piëmont). Zij overleed na een lang en bewogen schrijversbestaan op 13 januari 1960 in Rome. In 1906 publiceerde zij onder de schrijversnaam Sibilla Aleramo haar eerste roman Una donna, Een vrouw. Zij zou het pseudoniem de rest van haar leven blijven gebruiken. Nog slechts een enkeling zou haar Rina noemen. Eén van hen was de beroemde dichter Dino Campana.

Een vertaling van Frans van Dooren

KRACHT IN MIJ OM LIEF TE HEBBEN

Kracht in mij om lief te hebben
vurig in de seizoenen uitgeoefend
soms duikt in de herinnering een verre herfst op
waarin ik dacht jou echt geraakt te hebben

ik dacht dat hij die mij volledig
meevoerde op hoge orkanen van verrukking
ook werkelijk bestond

hij rustte met zijn voorhoofd op mijn borst
vertelde mij zijn bittere verhalen
beluisterde opgewonden die van mij

wij voeren op een meer tussen de bergen
hoe fijn zou ’t zijn geweest verstrengeld weg te zinken
tussen die kalm in ’t water doezelende toppen

maar diep in ’t hart trilde een ander water
in ’t land waar Arethusa
groen in ’t rechtvaardig eiland van de mythen ligt
in ’t eiland dat van hem was
en samen gingen wij er nooit naar toe
o kracht in mij om lief te hebben
nooit werd jij echt geraakt
noch die keer noch met anderen daarna

maar toch ging jij in mij nimmer verloren
je nam zelfs steeds reusachtigere vormen aan

tot hoofdhaar en gezicht wit werden
toen goud en roze erin .verdwenen waren
tenslotte weet ik nu waarop jij was gericht

jij kracht in mij om lief te hebben
op ’t hele menselijk geslacht was jij gericht
met al zijn smarten en zijn dwalingen

onmetelijke stoet onder ’t gewelf der sterren
geslacht der mensen dat zo zelden vreugden kent
meren beroert met kalm in ’t water doezelende toppen

instemt met de Aarde in hoge hartstocht zich volgepropt
soms valt er iemand terug in de eenzaamheid der wanhoop
soms echter staat er iemand op die zijn vertrouwen
in een rechtvaardiger toekomst nooit verloochent

een toekomst zonder ooit nog moordpartijen
en zonder ooit nog oorlog haat of honger
geen honger meer naar brood geen honger meer naar macht

o rechtvaardige en broederlijke wereld
o kracht in mij om lief te hebben
tenslotte weet ik nu waarop jij was gericht

Go to top

Sibilla Aleramo Een gedichtVoor de gunstige ontvangst bij de Italiaanse lezers en lezeressen van Aleramo en haar werk was de publicatie van haar dagboeken van groot belang.

Naoorlogse schrijfsters als Natalia Ginzburg, Alba de Céspedes, Lalla Romano zijn volgens de literatuurhistorica Antonella Cilento schatplichtig aan Aleramo. En hetzelfde zou gelden voor de Italiaanse feministische beweging.

Aantekeningen bij Sibilla Aleramo Een gedicht

  • Van dit gedicht uit 1946 hier een PDF van de vertaling en het origineel. Opgenomen in Frans van Dooren, Gepolijst Albast, p. 337-338. Zie hier voor een pagina over deze bloemlezing.
  • Dit is een Nederlandse vertaling van haar romandebuut: Sibilla Aleramo, Een vrouw. Amsterdam: Feministische Uitgeverij Sara,  1977.  De vertaling is van Eva Beata Hendriksen.
  • Wikipedia Nederlands   Italiaans
  • Bijzonder interessant vind ik deze documentaire over Sibilla Aleramo.

 

Geplaatst op

Italiaanse schrijfster Ada Negri in Nederlandse vertalingen

Ada Negri Italiaanse schrijfster
Ada Negri, 1917

Wat werd in het verleden van de Italiaanse schrijfster Ada Negri in het Nederlands vertaald? Voor de 2e wereldoorlog niet weinig. Daarna kwam de klad erin. In deze alinea wordt duidelijk waarom.  Maar nu iets over de schrijfster. Zij werd geboren op 3 februari 1870 in Lodi en overleed op 11 februari 1945 in Milaan. Negri was maatschappelijk zeer actief en een aanhangster van het socialisme. Zij knoopte relaties aan met de socialist Filippo Turati en Benito Mussolini. Ze werkte onder andere mee aan Mussolini’s dagblad Popolo d’Italia. In haar gedichten komt haar sociale engagement tot uitdrukking. Zozeer zelfs dat Luigi Pirandello er de spot mee drijft.

Fascisme

Vanaf 1914 raakt zij betrokken bij het fascisme. Dat duurde tot het einde van haar leven. Zij trad ook toe tot de Repubblica Sociale Italiana, de partij van Mussolini die direct samenwerkte met de nazi’s. Haar vriendschap met de Joodse Margherita Sarfatti bracht haar geloof in Mussolini’s dictatuur blijkbaar niet aan het wankelen. Ook niet na de de rassenwetten van 1938, de vervolgingen en deportaties vanaf 1943.

Ada Negri ontving in 1926 en 1927 nominaties voor de Nobelprijs voor de literatuur. In 1931 kreeg  zij de Prijs Mussolini. In 1940 werd zij opgenomen in de rijen van de Accademia d’Italia, de door het fascistische regiem overgenomen Accademia dei Lincei.

De eerste Nederlandse vertalingen

In het tijdschrift De Tijdspiegel (1908) een vrij lang essay over Ada Negri door Anna Sophie Polak, die ook het sonnet ‘Winter’ vertaalde. Het was opgenomen in de bundel Moederschap, Leiden: A.H. Adriani, 1904. (Het sonnet Ada Negri in het Nederlands werd opnieuw gepubliceerd in 2002 in de bloemlezing Het Italiaanse sonnet door de eeuwen heen, pagina 55.) Dezelfde Leidse uitgeverij Adriani publiceerde twee gedichtenbundels van Ada Negri: in 1896 Noodlot en in 1897 Stormen. Betsie Juta (1871-1906) maakte de vertalingen.

De redactie van het Italië-nummer van het tijdschrift  Dietsche Warande & Belfort (april 1930) publiceerde het korte verhaal ‘Met Carlo Delcroix op Capri’ van Ada Negri, in het Nederlands vertaald door Louisa Duykers.

Recente vertalingen van de Italiaanse schrijfster Ada Negri

  • Frans van Dooren nam in zijn bloemlezing Gepolijst albast de vertaling op van het gedicht ‘Herfstgedachte’. De oorspronkelijke titel is ‘Fammi uguale, Signore, a quelle foglie’. Zie p. 292.
  • Van mijn vertaling van het gedicht ‘De waanzin’ vind u hier een pdf.

Van Doorens vertaling van “Herfstgedachte”

Maak mij gelijk, Heer, aan die stervende blaadjes,
die ik vandaag in ‘r zonlicht op
de hoogste tak van de olm zie sidderen.
Ze sidderen, maar niet van pijn: zo klaar
is ‘r zonlicht en zo zoet ’t losraken van
de tak, om zich met de aarde te verbinden.
Ze vlammen op in ’t laatste licht, hun hart
offerbereid: de doodsstrijd is voor hen
mild en genadig als een dageraad.
Maak dat ook ik me loswaai van de hoogste
tak van mijn leven, zo, zonder een klacht,
doorpriemd door U, zoals zij door de zon.

Is het vreemd dat er van de Italiaanse schrijfster Ada Negri in het Nederlands niets meer verschenen is behalve de vertaling van Frans van Dooren. In zijn overzicht moest zij er zijn. Verder kan een kunstenares met zo’n politiek verleden moeilijk aanspraak maken op sympathie.

Aantekeningen bij Italiaanse schrijfster Ada Negri in Nederlandse vertalingen

  • Zie voor andere Italiaanse auteurs deze pagina.
  • Pagina Wikipedia Nederlands – Italiaans
  • De tekening is van Mario Sironi, zie wikipedia Sironi (Italiaans)

 

Geplaatst op

Etty Hillesum algemene Bibliografie

Deze pagina gaat over de Etty Hillesum algemene Bibliografie. De Bibliografie bevat nauwkeurige informatie over de edities van haar geschriften. Te beginnen met haar eerste publicatie in het najaar van 1943. Daarop volgt de afdeling over de vertalingen in achttien talen. En ten slotte een gedetailleerd overzicht van de secundaire literatuur die in de loop der jaren verscheen. Het materiaal wordt bijeengebracht en geredigeerd door Klaas A.D. Smelik. Het document werd bijgewerkt tot juni 2020. Het is een bijzonder nuttig instrument voor het Hillesum-onderzoek en omvat op dit moment 59 pagina’s. U kunt de Bibliography in pdf formaat downloaden.

 

Geplaatst op

Torquato Tasso Ferrarese katten Een sonnet uit de 16e eeuw

Gedichten die katten en poezen tot onderwerp hebben, gaan ver terug in de geschiedenis van de Italiaanse literatuur. Het oudste voorbeeld dat ik ken, is een gedicht van de zestiende eeuwse Italiaanse dichter Torquato Tasso (1544-1595). Hij schreef een bijzonder sonnet. Frans van Dooren maakte er een mooie Nederlandse vertaling van. Zij zal bij alle katten liefhebbende poëzielezeressen en -lezers in de smaak vallen. Torquato Tasso Ferrarese katten licht dit fraaie sonnet uit de 16e eeuw nader toe.

De katten van het ziekenhuis Sint-Anna

Zoals de man die ’s nachts aan ’t scheepsroer staat,
terwijl de oceaan door storm bewogen
brullend wordt opgezweept en meegezogen,
zijn blikken doodvermoeid ten hemel slaat,

net zo richt ik me, O kat, in deze staat
van blinde rampspoed naar jouw heilige ogen,
die mij als ’t poolgesternte in den hoge
zowel lichtbaken zijn als toeverlaat.

Och, daar is nóg een katje, ’t lijkt nu wel
de Grote en Kleine Beer. O fijne, goede,
dierbare poezen, lampen van mijn cel,

dat God jullie voor stokslagen behoede
en voeden mag met melk en vlees!
O lichten, blijf mij nabij en help mij bij dit dichten!

Het origineel

Alle gatte dello spedale di Sant’Anna

Come nell’Ocean, s’oscura e ‘n festa,
procella il rende torbido, e sonante,
alle stelle, onde il polo è fiammeggiante,
stanco nocchier di notte alza la testa;

così io mi volgo, o bella gatta, in questa
fortuna avversa alle tue luci sante,
e mi sembra due stelle aver davante,
che tramontana sia nella tempesta.

Veggio un’altra gattina, e veder parmi
l’Orsa maggior colla minore: o gatte,
lucerne del mio studio, o gatte amate,

se Dio vi guardi dalle bastonate,
se ‘l Ciel vi pasca di carme e di latte,
fatemi luce a scriver questi carmi.

Commentaar

In het origineel gebruikt Torquato Tasso de vrouwelijke vorm van het naamwoord: ‘gatta’, poes. Van Doorn vertaalt het terecht met katten, kat en katje, respectievelijk in de titel, vers 5 en vers 9. alleen in vers 11 vertaalt hij  ‘dierbare poezen’. Ritmisch een verstandige keuze, lijkt me. In de Italiaanse versie is het duidelijk, dat het om twee poezen gaat, want gatta en gattina zijn vrouwelijke vormen. Men mag wel aannemen dat Tasso het heeft over moeder en dochter. In de vertaling van Van Dooren blijft dat onbeslist want duidelijke aanwijzigingen ontbreken.

Een zeker verlies

In het Italiaanse origineel is er een identificatie van ‘licht’ met de poezen, met hun ‘heilige ogen’ (v. 6), met het vrouwelijke, waarvan verlichting van de kwellingen wordt verwacht. De vertroosting komt voor Torquato Tasso alleen tot stand via het door het ‘licht’ geïnspireerde dichten, dat immers zijn métier is. Helaas gaat dit aspect in de vertaling bijna verloren.

In Ferrara Torquato Tasso Ferrarese katten Een sonnet uit de 16e eeuw

Tasso schreef het sonnet in de periode dat hij in Ferrara in het psychiatrisch ziekenhuis Sint Anna zat opgesloten. Dat was van 1579 tot 1586. De afbeelding hierboven reproduceert het schilderij dat Eugene Delacroix (1798-1863) maakte van de dichter in zijn ‘cel’.

Go to top

Aantekeningen bij Torquato Tasso Ferrarese katten Een sonnet uit de 16e eeuw

  • De vertaling in: Frans van Dooren, Gepolijst albast. Baarn: Ambo, 1994, p. 180. Zie hier over deze bloemlezing en in deze pdf het Italiaanse origineel.
  • Ga naar het overzicht van Italiaanse kattengedichten op dit weblog.
  • Van Dooren vertaalde ook Tasso’s hoofdwerk uit 1581: Jeruzalem bevrijd, Amsterdam: Atheneum-Polak & Van Gennep, 2003.
  • Pagina wikipedia over de dichter in het Nederlands.