Auteur: Gerrit Van Oord

Gisteren heeft de President van de Italiaanse Republiek een bezoek gebracht aan de Joodse Gemeenschap van Rome. De Grote Synagoge verwelkomde President Sergio Mattarella natuurlijk hartelijk. Hij had trouwens zelf om het bezoek gevraagd. Vergezeld door zijn dochter Laura, werd hij ontvangen door mevrouw Ruth Dureghello, de voorzitter van de Romeinse Joodse

Gemeenschap, en Riccardo Shmuel Di Segni, de opperrabbijn. Op weg naar de synagoge wandelde het gezelschap langs het beroemde monument de Porticus van Ottavia. De Grote Synagoge (Italiaans: Tempio Maggiore) was tot de laatste zitplaats gevuld met honderden scholieren.

Het kinderkoor zong diverse liederen voor hun vereerde gast. Verder werden diverse toespraken gehouden, maar ik ga alleen in op die van de President, want in zijn woorden schuilt een antwoord op de vraag waarom hij op vrijdagmiddag 21 februari 2020 vóór zonsondergang in de synagoge was.

De hoofdpunten uit zijn toespraak

Zijn bezoek, begon hij, was bedoeld om de Romeinse Joden zijn persoonlijke groet te brengen. Hij vertelde, dat hij als kind in Rome op school was gegaan en dat hij zich Romein voelde, hoewel hij was geboren in Sicilië. Zijn Romeinse klasgenootjes maakten hem snel duidelijk, dat je pas Romein bent als je familie op zeven in Rome geboren generaties teruggaat. Wie kunnen, besloot hij zijn anecdote, ‘… méér aanspraak maken op hun Romein-zijn dan jullie, die al 2200 jaar in deze stad wonen!’

Behalve een groet wilde hij – nu als President – ook zijn grote waardering uitspreken voor de fundamentele bijdrage die de Joodse Gemeenschap heeft geleverd aan de geschiedenis, de cultuur, de kunst, de beschaving, het maatschappelijk leven en de instituties van Italië. Een  bijdrage van zeer hoog niveau, vervolgde de President, die wordt gekenmerkt door een eigen karakter en specificiteit, en is gebaseerd op haar eeuwenoude traditie en cultuur. Deze diversiteit is op zichzelf al een belangrijke toevoeging aan de rijkdom van ons bestaan en ons land.

Sprekend over diversiteit kwam hij op de gebeurtenissen van tweeëntachtig jaar geleden: de rassenwetgeving van 1938, die in de jaren direct daarna veel leed en rouw heeft veroorzaakt.

Mattarella refereerde vervolgens aan wat rabbijn Di Segni bij zijn begroeting had gezegd over artikel 3 van de Italiaanse Grondwet. De President zei, dat in het artikel ‘… op definitieve en onomkeerbare wijze de rijkdom van alle bijdragen aan ons land wordt vastgesteld, de gelijkwaardigheid van elke persoon wordt bevestigd en dat de specifieke diversiteit van elke persoon dient te worden gerespecteerd’.

De President besloot met: ‘Ik wil jullie nogmaals bedanken voor jullie aanwezigheid.’ En wenste zijn toehoorders Lechaim, op het leven, en Shabbat Shalom.

Waarom dit bezoek?

Wordt de reden van Mattarella’s bezoek uit deze woorden duidelijk? In mijn samenvatting komen deze punten naar voren: de anciënniteit, de waardevolle bijdrage aan het land, de diversiteit, de rassenwetten van 1938 en gelijkwaardigheid. De President hoefde echter niet speciaal en enigszins onverwachts naar de synagoge te gaan om dit te zeggen, want de aanwezige volwassenen wisten dit immers beter dan wie ook.

De directe aanleiding voor Mattarella’s bezoek moet naar mijn mening worden gezocht  in de opeenvolging van de gebeurtenissen van de afgelopen weken. Een vijftal antisemitische agressies vond plaats in het noorden van het land, met name in Piëmont. Vanwege het groeiende antisemitisme in Italië en in Europa, leek het tijd om de Italiaanse Joodse Gemeenschap in het openbaar te verzekeren van de onvoorwaardelijke steun van de hoogste gezagsdrager van de Republiek en dit met zijn persoonlijke aanwezigheid in de Romeinse synagoge te onderstrepen.

Mattarella’s bezoek heeft niet alleen een buitengewoon krachtige symbolische betekenis voor heel Italië, maar is ook een concrete politieke handeling. Zijn bezoek moet worden geïnterpreteerd als  een ernstige waarschuwing voor de groeiende intolerantie die de cohesie van de Italiaanse samenleving bedreigt.

Wie zou willen tegenspreken, dat racisme en antisemitisme bij Italianen steeds meer gehoor vinden? Uit een statistisch onderzoek – om slechts één voorbeeld te noemen – dat eind januari 2020 werd gepubliceerd, bleek dat het percentage ontkenners van de Holocaust in 2004 ongeveer 4% van de bevolking betrof, in 2019 bleek dit opgelopen tot 16 %. De minderheid blijkt een groeiende minderheid te zijn.

Vanuit dit gezichtspunt krijgt het bezoek van Mattarella een belangrijke politieke betekenis.

Aantekeningen bij Grote Synagoge verwelkomde President Sergio Mattarella

• Dit is de link naar de tekst van toespraak op de website van il Quirinale, het presidentiële paleis, waarop men ook een serie foto’s van het bezoek kan bekijken. Het videoverslag (14,2 min.) dat van het bezoek werd gemaakt, vindt u hier. (Taal: Italiaans)