Categorie: 20e eeuw: 2e-helft

Op 14 juni 2020 werd de populaire Italiaanse zanger 80 jaar. Francesco Guccini over Auschwitz gaat over een lied uit 1964. De titel is ‘Auschwitz. Lied van het kind in de wind’.

Toen hij op 14 juni 1940 werd geboren, waren er nog maar vier dagen verstreken na de Italiaanse oorlogsverklaring aan Engeland en Frankrijk. Italië schaarde zich daarmee definitief aan de kant van de Duitse agressor, die negen maanden eerder in Europa een oorlog had ontketend waarbij in korte tijd de hele wereld zou worden betrokken en tot 1945 zou gaan duren.

Over de meest tragische van de gebeurtenissen uit die periode, de moord op zes miljoen Joden door de Duitse nationaalsocialisten, schreef Guccini in 1964 het lied “Auschwitz. Lied van het kind in de wind”.

Vertalingen

Van dit lied bestaan veel vertalingen waaronder ook een Nederlandse.  Op de website AntiwarSongs vindt u de verschillende versies. Guccini heeft het lied in wat kortere en langere versies gezongen: deze op YouTube is uit 1982.

In 1964 had hij in de periode van voorbereiding op een tentamen Latijn het lied tijdens een onderbreking gemaakt, zowel de muziek als de tekst. Enkele weken ervoor had hij een boek gelezen: Tu passerai per il camino, ofwel: Jij zult door de schoorsteen gaan.

Guccini vertelt deze herinnering in deze video uit 2014 tijdens de presentatie, in een zaal van het Italiaanse parlement, van de documentaire over de reis naar Auschwitz. Die reis had hij samen met een groep scholieren gemaakt, dus vijftig jaar na de compositie van het lied. Zijn geheugen liet hem echter in de steek, want hij schrijft het boek toe aan Primo Levi, maar het was in werkelijkheid van de hand van de verzetsman Vincenzo Pappalettera (1919-1998).

Het is een aangrijpend boek over het kamp Mauthausen en kwam voor het eerst uit in 1965. Pappalettera was één van de wat meer dan 1400 Italiaanse overlevenden. Bijna 5100 Italianen werden er dood de nazi’s vermoord. Ik neem aan dat de zanger Levi’s befaamde boek over Auschwitz had gelezen, Is dit een mens, waarvan de eerste editie dateert uit 1947. Het boek van Pappalettera zou immers pas in 1965 verschijnen!

Het zij hem vergeven.

Vertaling

Hieronder de Nederlandse versie. Van wie de vertaling is, wordt niet vermeld.

Auschwitz. Lied van het kind in de wind

Bij duizenden zijn kinderen
Door de schoorsteen weggevlogen
En zo ben ik ook, in de rook,
En nu ben ik in de wind,
Nu ben ik in de wind.

Het sneeuwde in Auschwitz,
De rook ging langzaam op
In de koude winterdag
En nu zijn we in de wind,
Nu zijn we in de wind.

In Auschwitz, hoeveel mensen!
Men allemaal in ’t zwijgen…
Zo raar, dat een kind
Niet glimlacht in de wind,
Niet glimlacht in de wind.

Ik vraag mij, hoe kan een mens
Zijn broeder zo licht doden?
Niettemin zijn miljoenen
In wind opgegaan,
In wind opgegaan.

Nogmaals dondert het kanon,
Met bloed zijn deze onmensen
Niet nog verzadigd,
En nog zijn we in de wind,
En nog zijn we in de wind.

Ik vraag mij, wanneer zal’t zijn?
Wanneer zullen we leren
Te leven, en niet te doden?
Zal de wind eindelijk ophouden?
Zal de wind eindelijk ophouden?

Ik vraag mij, wanneer zal’t zijn?
Wanneer zullen we leren
Te leven, en niet te doden?
Zal de wind eindelijk ophouden?
Zal de wind eindelijk ophouden?

Het Italiaanse origineel:

Auschwitz

Son morto con altri cento
Son morto ch’ero bambino
Passato per il camino
E adesso sono nel vento,
E adesso sono nel vento.

Ad Auschwitz c’era la neve
Il fumo saliva lento
Nel freddo giorno d’inverno
E adesso sono nel vento,
E adesso sono nel vento.

Ad Auschwitz tante persone
Ma un solo grande silenzio
È strano, non riesco ancora
A sorridere qui nel vento,
A sorridere qui nel vento

Io chiedo, come può un uomo
Uccidere un suo fratello
Eppure siamo a milioni
In polvere qui nel vento,
In polvere qui nel vento.

Ancora tuona il cannone,
Ancora non è contenta
Di sangue la belva umana
E ancora ci porta il vento,
E ancora ci porta il vento.

Io chiedo quando sarà
Che l’uomo potrà imparare
A vivere senza ammazzare
E il vento si poserà,
E il vento si poserà.

Io chiedo quando sarà
Che l’uomo potrà imparare
A vivere senza ammazzare
E il vento si poserà,
E il vento si poserà.

Aantekeningen bij Guccini Gedicht over Auschwitz – 1964

• Vincenzo Pappalettera, Tu passerai per il camino. Vita e morte a Mauthausen, Milano: Mursia, 1965. Hier de omslag. In de tweede helft van de jaren zestig kreeg het boek vele herdrukken, in 1970 de negentiende. De onderzoekr Giuseppe Mayda schreef in zijn monografie uit 2008 dat het succes van het boek van Pappalettera te danken was aan de nieuwe gegevens die het bood. Die betroffen met name de laatste dagen vóór en de bevrijding van het kamp. Ook de bekentenis, op het laatste moment voor zijn dood, van de commandant, de SS kolonel Franz Ziereis, was nieuwe informatie voor de meeste Italiaanse lezers.
• Mayda’s historische monografie over kamp Mauthausen: Giuseppe Mayda, Mauthausen. Storia di un lager. Bologna: Il Mulino, 2008. Hier voor de kaft.
• Een wikipedia pagina over Francesco Guccini.