Bij de eenwording van Italië in 1861 ontbrak de belangrijkste stad: Rome. Zij was de zetel van de Kerkelijke Staat waartoe in dat jaar ook nog grote delen van de regio Latium behoorden. Op 20 september 1870 nam het Italiaanse koninklijke leger op spectaculaire wijze (lees hier het verhaal) de stad in en maakte zo een eind aan de wereldse macht van de paus. De nieuwe politieke status van de stad beloofde economische groei. Dit dubbele perspectief bracht talloze werkzoekenden ertoe naar Rome te trekken. Zo ontstond een aanhoudende bevolkingsgroei die werd werd gemeten door de Romeinse volkstellingen sinds 1871.
De paus kreeg met het Vatikaan zijn eigen grondgebied. Rome werd in februari 1871 formeel jurisch de hoofdstad van Italië. Zeer verregaand waren de gevolgen: het hof en de het regeringsapparaat verhuisden van Florence naar Rome.
De tabellen
De gegevens hieronder komen uit twee bronnen. Sanfilippo in de derde kolom staat voor de historicus Mario Sanfilippo, terwijl de afkorting ISTAT verwijst naar het nationale instituut voor de statistiek in Rome. De tabel geeft de Romeinse Volkstellingen sinds 1871, maar sluit ik af bij 1951. Alleen de Istat geeft voor de groei ook een percentage aan plus de datum van de volkstelling.
| Jaar | Datum | Sanfilippo | ISTAT | % |
| 1871 | 31/12 | 244.844 | 209.222 | – |
| 1881 | 31/12 | 300.467 | 269.813 | 29.0 % |
| 1891 | – | 386.626 | – | – |
| 1901 | 10/02 | 462.783 | 416.028 | 52.2 % |
| 1911 | 10/06 | 542.123 | 511.076 | 22.8 % |
| 1921 | 01/12 | 691.661 | 650.258 | 27.2 % |
| 1931 | 21/04 | 1.008.083 | 916.858 | 41.0 % |
| 1941 | – | 1.403.307 | – | – |
| 1945 | – | 1.500.513 | – | – |
| 1951 | 04/11 | – | 1.626.793 | 43.6 % |
Toelichting
Sanfilippo vermeldt dat de jaren 1881, 1941 en 1945 die hij geeft niet op volkstellingen berusten. Hij berekende de aantallen op basis van de gegevens in het Gemeente archief. Vergeleken met de Istat-tellingen zijn de aantallen die hij verschaft aanzienlijk hoger. Hij geeft er geen verklaring voor.
De tellingen vanaf 1871 namen de familie als uitgangspunt. Pas in 1901 moest elk lid van de familie een eigen formulier invullen.
Aantekeningen bij Romeinse Volkstellingen sinds 1871
- Mario Sanfilippo, Le tre città di Roma. Lo sviluppo urbano dalle origini a oggi. Bari-Roma: Laterza, 1993.
- ISTAT = Istituto nazionale di statistica. De website is in het Italiaans en in het Engels.
