Op 5 januari 2022 was het de 90° geboortedag van Umberto Eco. Het nieuws is dat zijn grootste literaire succes De Naam van de roos een graphic novel wordt. Begin deze maand werd bekend dat de Italiaanse tekenaar Milo Manara (g. 1945) een stripverhaal van Umberto Eco ’s De Naam van de roos zal maken. Het boek zou eind van 2022 in de winkel moeten liggen. Ik las het nieuws in het Italiaanse striptijdschrift Linus dat met deze boeiende januari aflevering zijn 58e jaargang ingaat. Het tijdschrift wijdt ruim 30 van de 120 pagina’s aan Umberto Eco, die, zoals bekend, als een van de eerste Italiaanse academici het stripverhaal voor vol aanzag. Zijn baanbrekende essay over Milton Caniffs “Steve Canyon” verscheen in 1964. En vanaf de oprichting van linus in 1965 was hij één van de numi tutelari van het periodiek, zoals de uitgever Elisabetta Sgarbi terecht opmerkt.
Een interview met Manara
In dit nummer van linus staat een interview met de tekenaar. Enkele van zijn uitspraken geven een indruk van wat hij van plan is. Ik neem er twee korte stukjes uit over. De interviewer Adriano Ercolani suggereert dat het moeilijk zal zijn om de ‘klassieke beelden’ van Manara in het boek te verwerken, aangezien het verhaal zich afspeelt in een klooster. De tekenaar spreekt dat tegen.
Dat zal zeker niet moeilijk zijn. […] Het verhaal wordt gedaan door een oudere hoofdrolspeler, die over zijn jeugd vertelt. Hij onthult ons zijn ontdekking van de seksualiteit en de vrouw. Eco wijdt er een heel hoofdstuk aan, in een door het Hooglied geïnspireerde stijl. We lezen over de ontdekking van de vrouw als de Ander, maar ook die van haar lichaam, van haar lichamelijke dimensie. Dit hoofdstuk heeft een sterk erotisch karakter waar de makers van de filmversie aan voorbij gingen. Zij minimaliseerden de gebeurtenissen tot een simpele overtreding van de kloosterregels. Maar voor Eco was het geen marginale kwestie en krijgt in zijn boek een heel hoofdstuk. Ik zal proberen om er in mijn versie niet zozeer een metaforische, maar meer een symbolische wending aan te geven, om recht te doen aan de prachtige stijl waarin Eco de episode allesbehalve vluchtig behandelt.
Over censuur
De interviewer en de tekenaar wisselen van gedachten over het thema censuur. Het taal-advies van het Europese Parlament voor het genre-taalgebruik interpreteert Manara als een vorm van censuur. Hij meent: ‘De media zouden de publieke opinie niet moeten beïnvloeden, maar zich beperken tot het verstrekken van informatie.’ Milo Manara reduceert zo het werk van een journalist tot dat van een notaris. Een ondoordachte opmerking!
Maat laat ik mij bij het interview houden, want de interviewer en de tekenaar spreken ook over het thema censuur in De naam van de roos. De verwijzing is naar de poetica van Aristoteles over de glimlach. Deze tekst dient te worden gecensureerd. Het is immers een ‘vergiftigde tekst’. Dit zijn fanatiek religieuze opvattingen – zegt Manara – die leiden tot moord. En hij vervolgt, dat hij voor zijn strips gebruik zal maken van de middeleeuwse miniaturen die voor Baskerville het uitgangspunt van zijn onderzoek werden. Ik citeer Manara:
Ik blijf natuurlijk trouw aan mijn werkwijze. Als iemand exact de woorden van Eco wil lezen, dan kan hij beter de roman ter hand nemen. Aan de essentiële thema’s als de censuur en de armoede van Christus houd ik vast, want zij zijn de basis van mijn verhaal. Het gaat daarbij om een omzetting van het materiaal in een stripverhaal, niet om literatuur.
De bedoeling is dat het tijdschrift linus in de loop van het jaar telkens een episode van Milo Manara’s stripverhaal zal publiceren. Allicht dat zijn lezeressen en lezers zich daarop verheugen.
Aantekeningen bij Stripverhaal van Umberto Eco De Naam van de roos verbeeld
- Voor Eco’s essay zie: Umberto Eco, Apocalittici en integrati. Milano: Bompiani, 1982, pp. 130-183. Eerste editie 1964. In deze linus aflevering een herdruk van het eerste deel van het essay: De analyse van de boodschap, pp. 46-52.
- Over Umberto Eco op dit weblog: Eco.
- Zie hier de pagina wikipedia over de tekenaar.
- En hier voor de Belgische site Cosidetto waarop een artikel over Milo Manara’s stripboek Caravaggio staat.
Kortom heel veel seks, zoals wij van Manara gewend zijn!